Een goede burger zijn

30 juli - dag 211

Politici, hoe gaan we met ze om? De landelijke en gemeentelijke overheid, hoe kijken we tegen hen aan? Belastingen, moeten we die nou echt betalen? En hoe zit het met foute regimes? Als je leeft in een land dat wordt geregeerd door een Hitler of Stalin, moet je die dan gehoorzamen?

"Wees een goed burger," schrijft Paulus: 'Iedereen moet het gezag van de overheid accepteren. Want de macht van de overheid komt van God. Alle macht die mensen hebben, heeft God hun gegeven. Verzet je dus niet tegen de overheid. Want anders verzet je je tegen iets dat God zelf heeft ingesteld. En dan zal God je straffen. Als je goed leeft, hoef je niet bang te zijn voor machthebbers. Je moet pas bang zijn als je verkeerde dingen doet. Wil je leven zonder angst voor de overheid? Doe dan wat goed is, dan word je met respect behandeld.' (Romeinen 13:1-3, BGT).

Dit was een heel radicale opvatting in Paulus' tijd. In de oudheid waren religie en de overheid nauw met elkaar verweven in de ogen van het volk. De vroege kerk moest nog wennen aan het idee dat de Messias niet over zijn volk zou regeren als aardse koning. De mensen om hen heen vereerden Rome, en de keizer als een god. En dan is daar Paulus die tegen hen zegt dat ze Jezus moeten volgen als hun Koning en zich moeten onderwerpen aan het Romeinse gezag.

De leer van Paulus in Romeinen 13 moeten we naast Openbaring 13 leggen. Openbaring 13 werd geschreven in de tijd van de christenvervolgingen onder keizer Domitianus. De overheid wordt beschouwd als bondgenoot van de duivel (in de gedaante van een rode draak) die zijn gezag heeft gegeven aan de overheid die vervolgt (een monster dat oprijst uit de zee). In het slechtste geval kan bestuur demonisch zijn.

Romeinen 13 en Openbaring 13 zijn allebei waar. Een regering kan goed zijn of slecht. Menselijk bestuur heeft goede kanten, maar kan ook slechte kanten hebben. Volgens Oscar Cullmann, een lutherse theoloog, zullen christenen de overheid beschouwen als dienaar van God als zij binnen de eigen grenzen blijft, maar als werktuig van de duivel als ze de grenzen overschrijdt.

Hoe kunnen we dan leven als goede burgers?

Bid voor gezagsdragers

Israël was een theocratie. Kerk en staat waren onlosmakelijk met elkaar verbonden. De ‘gezalfde’ leider van Gods volk (v.39) was ook degene die de kroon droeg (‘diadeem’) (v.40) en op de ‘troon’ zat (v.45).

De koningen worden in het Oude Testament beschouwd als door God gezalfd. Toch waren velen van hen zondig en gehoorzaamden ze de Heer niet. De psalmdichter schrijft: 'Maar Ú hebt hem verstoten en verworpen, U bent verbolgen geworden op Uw gezalfde. U hebt het verbond met Uw dienaar tenietgedaan, U hebt zijn diadeem ontheiligd en op de aarde geworpen' (vv.39-40).

Geniet van vrijheid onder gezag

We leven in de tijd tussen de eerste en tweede komst van Jezus. Als Jezus terugkomt, zal Hij voor eeuwig regeren. Dan is er geen behoefte meer aan menselijk bestuur. Maar tot die tijd hebben we menselijk bestuur wel nodig. Het gezag van overheden moeten we zien als ‘menselijke orde’, gezag dat door mensen is aangesteld (1 Petrus 2:13).

Dit betekent niet dat mensen dit gezag onafhankelijk van God hebben bedacht. Het is een instelling die inherent is aan het menselijke, sociale bestaan zoals God dat heeft gemaakt.

Maar, schrijft Paulus, aangezien God de voorwaarden bepaalt, moet iedereen zich aan het gezag onderwerpen (Romeinen 13:1-2).

Als dit geldt voor de burgerlijke overheid, hoeveel te meer geldt dit dan voor het kerkelijk bestuur? Verschillende kerken hebben verschillende gezagsstructuren. Het is mijn ervaring dat we veel vrijheid krijgen als we ons onderwerpen aan de leiders van onze kerk, ook al is dat niet altijd gemakkelijk.

Dit is het basisprincipe van het Nieuwe Testament. Je moet elk gezag erkennen: de landelijke overheid, gemeentelijke overheid en de instellingen waar we deel van uitmaken. Waarom?

Omdat ze deel uitmaken van het gezag dat is ingesteld door God.
Omdat ongehoorzaamheid consequenties heeft: 'Als je verkeerde dingen doet, kijk dan maar uit! Want de overheid heeft haar macht niet voor niets. Mensen die misdaden plegen, krijgen hun verdiende straf. Ook op die manier staat de overheid in dienst van God' (v.4 BGT)
'... maar ook omwille van het geweten' (v.5). Als je het gezag niet gehoorzaamt, heb je geen zuiver geweten. 'Accepteer dus het gezag van de overheid. Allereerst omdat je dan niet gestraft wordt. Maar ook omdat je weet dat dat goed is' (v.5, BGT).

We zien hier een duidelijk onderscheid tussen je persoonlijke moraal en de handhaving van de wet door het gezag. Op het gebied van je persoonlijke moraal is de leer van Paulus heel vergelijkbaar met die van Jezus, namelijk geen wraak nemen en de andere wang toekeren (12:14-21). Maar vervolgens heeft hij het over het gezag van de overheid (13:1-6). Hij noemt bestuurders dienaars van God die mensen die slechte dingen doen straffen (v.4).

De overheid is er om mensen te beschermen. Als je aan de kant blijft staan en niet ingrijpt bij geweld, is dit liefdeloos en onchristelijk. Zo is het ook terecht dat het gezag geweld gebruikt om zijn burgers te beschermen tegen bedreigingen van binnenuit, maar ook tegen bedreigingen van buitenaf. In de praktijk is het natuurlijk vaak heel moeilijk om te bepalen wanneer dergelijk geweld gerechtvaardigd is.

Minder controversieel is dat we moeten betalen wat we verschuldigd zijn (vv.6-8). Dit betekent dat we belasting tot de laatste cent moeten betalen en dat we onze rekeningen op tijd voldoen: 'Geef dus aan allen wat u verschuldigd bent (…) Wees niemand iets schuldig' (vv.7-8).

Het is niet verkeerd om schulden te plannen en te beheren, zoals een hypotheek, een studielening of een creditcard. Maar ongeplande en onbeheersbare schulden moeten heel bewust worden vermeden. Als je in de schulden zit, is het belangrijk dat je dit onder ogen ziet en zo snel mogelijk hulp inroept, bijvoorbeeld van een christelijke schuldhulporganisatie.

Je houdt je aan de wet door je naaste lief te hebben als jezelf. 'Als je houdt van de ander, heb je precies gedaan waar het in de wet om gaat' (v.8b, BGT).

Als je van de ander houdt, steel je niet, omdat de ander daar ongelukkig van wordt; moord je niet en word je zelfs niet onterecht boos, omdat je anderen daarmee kwaad doet. Je gaat niet vreemd vanwege de schade aan huwelijk en relaties.

'Vermoord niemand. Ga niet vreemd. Steel niet. Verlang niet naar iets dat van een ander is. Deze en alle andere regels kunnen in één zin gezegd worden: Van de mensen om je heen moet je evenveel houden als van jezelf. Als je van de ander houdt, zul je hem geen kwaad doen. Het gaat er dus om dat jullie elkaar liefhebben. Dat is alles wat de wet van je vraagt' (vv.9-10, BGT).

Liefde is de samenvatting en vervulling van de wet. Liefde is geen excuus om je niet aan de geboden te houden, maar een manier om ze in ere te houden. De geboden zijn ons uit liefde gegeven en wij kunnen ons eraan houden door lief te hebben. Paulus schrijft niet dat je je niet aan de geboden hoeft te houden als je liefhebt. Nee, hij zegt juist dat je je aan de geboden zult houden omdat je liefhebt.

Jezus is het toonbeeld van liefde. Paulus zegt: 'bekleed u met de Heere Jezus Christus' (v.14). Bid dat Jezus' karakter, zijn liefde, je vandaag mag omringen en beschermen en dat je zijn liefde mag laten zien op de mensen die vandaag je pad kruisen.

Wees je bewust van de grenzen van gezag

In de wereld van vandaag zien we goed en slecht leiderschap en bestuur. Ook het volk Israël heeft slechte bestuurders gekend.

De schrijver van Kronieken besluit zijn lijsten en afstammingen met de woorden: 'Heel Israël werd in geslachtsregisters ingeschreven, en zie, zij zijn geschreven in het boek van de koningen van Israël. De Judeeërs werden vanwege hun trouwbreuk in ballingschap gevoerd naar Babel' (9:1). In zijn lijst vermeldt hij Saul: 'Kis verwekte Saul, Saul verwekte Jonathan' (8:33). Saul wordt later een voorbeeld genoemd van iemand die het land eerst goed bestuurde, maar zich later als een slecht leider ontpopte (10:13-14).

Saul werd een voorbeeld van het soort leider waarover we lezen in Openbaring 13. Toch probeerde David zoveel mogelijk om Saul trouw te blijven en zich aan zijn gezag te onderwerpen.