God is rechtvaardig en barmhartig

15 januari - dag 15

In de media zien we vaak verontwaardiging over rechters die veel te coulant zijn en te lage straffen opleggen.

Toen ik werkte als advocaat, viel het me op dat advocaten geen respect hadden voor rechters die als te coulant bekend stonden. We verwachten dat rechters recht doen. We verwachten niet van hen dat ze barmhartig zijn.

Aan de andere kant verwachten we wel barmhartigheid in onze persoonlijke relaties. Een liefhebbende ouder is barmhartig voor zijn of haar kind. We verwachten dat vrienden barmhartig zijn voor elkaar. Gerechtigheid en barmhartigheid gaan meestal niet samen. We zien ze vaak als alternatieven. We verwachten gerechtigheid of barmhartigheid, maar niet allebei tegelijk.

Maar God is het allebei: God is een God die rechtvaardig oordeelt, maar God is ook een barmhartige God. Hoe kan Hij deze twee schijnbaar tegengestelde eigenschappen in zich verenigen? Het antwoord is dat het offer van Jezus mogelijk heeft gemaakt dat God zowel rechtvaardig als barmhartig kan zijn.

Toen ik Jezus leerde kennen, hielp het volgende verhaal me om beter te begrijpen wat Jezus voor jou en mij heeft bereikt aan het kruis: twee mensen zaten bij elkaar op school en gingen samen naar de universiteit. Ze werden hele goede vrienden. Na hun afstuderen gingen ze elk hun eigen weg en verloren elkaar uit het oog. De een werd rechter terwijl de ander aan lager wal raakte en uiteindelijk in de misdaad belandde. Op een dag verscheen de misdadiger voor de rechter. Hij had een misdrijf gepleegd en bekende schuld. De rechter herkende zijn oude vriend en stond voor een dilemma, hetzelfde dilemma als waar God voor staat.

Hij was rechter en moest dus rechtvaardig zijn; hij kon de man niet zomaar vrijspreken. Tegelijkertijd wilde hij barmhartig zijn, omdat hij van zijn vriend hield. Daarom legde hij hem de straf op die hij verdiende. Dat was gerechtigheid. Hierna stond hij op uit zijn rechterstoel en schreef een cheque uit voor het hele bedrag van de boete. Hij gaf de cheque aan zijn vriend en zei dat hij zijn boete voor hem wilde betalen. Dat was een daad van barmhartigheid, liefde en opoffering.

Deze vergelijking gaat niet helemaal op. Onze situatie is veel ernstiger: onze straf is de dood. De relatie is hechter: je hemelse Vader houdt meer van jou dan een aardse ouder van zijn kind houdt. En de prijs is hoger. Het kostte God veel meer dan geld: Hij kwam Zelf, in de persoon van Jezus, en heeft met zijn leven betaald voor onze zonde.

God laat misdaad niet ongestraft. In zijn gerechtigheid veroordeelt God ons vanwege onze schuld. Maar in zijn barmhartigheid en liefde daalt Hij neer op aarde in de persoon van zijn Zoon, Jezus Christus, en neemt Hij onze straf op Zich. In het offer van Jezus aan het kruis toont God zich rechtvaardig en barmhartig.

Vertrouw op Gods gerechtigheid

David weet dat God een rechtvaardige God is: ‘De HEERE is bekend geworden, Hij heeft recht gedaan.’ (v.17a). Hij roept ook om barmhartigheid: ’Wees mij genadig, HEERE, (...) dan zal ik al Uw loffelijke daden vertellen’ (vv.14-15).

In deze psalm verlangt de dichter zowel naar gerechtigheid als naar barmhartigheid. David bidt dat God erbarmen met hem zal hebben en zijn vijanden zal berechten: ‘Sta op, HEERE, … laat de heidenvolken voor Uw aangezicht geoordeeld worden.’ (v.20).

Soms denken we bij gerechtigheid in de eerste plaats aan straf, aan iets negatiefs. Maar gerechtigheid is ten diepste ook positief. Het Hebreeuwse woord voor gerechtigheid, mishpat, heeft ook als betekenis dat dingen recht worden gezet. Het is vanwege Gods gerechtigheid dat de psalmdichter erop kan vertrouwen dat ‘de arme niet voor altijd wordt vergeten, de hoop van de ellendigen niet voor eeuwig vergaat.’ (v. 19).

Ontvang de barmhartigheid van Jezus

Soms staan de woorden 'breekbaar' en 'voorzichtig' op pakketten die verzonden moeten worden. Heb je ook wel eens behoefte gehad aan zo'n sticker? Jezus wil er voor jou zijn als je je zo voelt.

Jezus wees het wetticismevan de Farizeeën volledig af (vv.1-12), waarbij Hij de profetie van Hosea citeerde en vervulde: 'Ik wil barmhartigheid, geen offer' (Mattheüs 12:7, Hosea 6:6). Gerechtigheid en wetticisme zijn niet hetzelfde en kunnen zelfs lijnrecht tegenover elkaar staan. Jezus overtreedt de wettische regels van de Farizeeën door op de sabbat een man te genezen uit barmhartigheid, liefde en medelijden (Mattheüs 12:13-14).

Jezus combineert gerechtigheid en barmhartigheid. Hij vervulde alle beloften van het Oude Testament dat God de naties gerechtigheid zou brengen. Mattheüs citeert hier de profetie van Jesaja (Jesaja 42:1-4) die door Jezus werd vervuld (Mattheüs 12:18-21). Jezus zou alle volken het recht verkondigen (v.18c) en het recht laten overwinnen (v.20c).

Toch is Hij ook vol barmhartigheid, liefde en medelijden: ‘Het geknakte riet zal Hij niet breken en de walmende vlaspit zal Hij niet doven’ (v.20). Er zijn tijden in ons leven dat we lichamelijk, emotioneel of spiritueel breekbaar zijn, zoals het ‘geknakte riet’ of een ‘walmende vlaspit’.

Jezus blijft ons barmhartigheid, liefde en medelijden tonen als we zwak en breekbaar zijn. Als je breekbaar bent, gaat Jezus heel voorzichtig met je om.

Jezus citeert een van de liederen over ‘de knecht des Heren’ uit Jesaja 40-55. Deze liederen gaan allemaal over een lijdende dienaar die zijn leven opoffert om vergeving van zonden te bewerkstelligen (Jesaja 52:13-53:12).

In deze liederen komen Gods barmhartigheid en gerechtigheid samen. Alles in de wereld wordt rechtgezet, er komt een einde aan onrecht en onderdrukking en de armen en geknakten worden bevrijd. Het is God Zelf die het offer brengt, die de straf en gevolgen van onze zonden draagt. Je wordt niet verbrijzeld door Gods gerechtigheid, maar je wordt er juist door bevrijd. Gerechtigheid en barmhartigheid komen samen aan het kruis.

Wees blij met het offer van God

Is jou wel eens een promotie beloofd die je nooit hebt gekregen? Of heb je wel eens uren overgewerkt om iets af te krijgen zonder dat iemand je ervoor bedankte? Ben je wel eens het slachtoffer geweest van afgunst? Ben je wel eens vals beschuldigd of regelrecht bedrogen?

Een groot deel van deze verzen heeft direct betrekking op ons dagelijks leven. Het is geruststellend dat de Heer altijd het laatste woord heeft als we gefrustreerd of gekwetst zijn.

In dit gedeelte zien we hoe een familiebedrijf ten onder gaat. Wellicht ging Laban ervan uit dat zijn schoonzoon wel zou blijven. Jakob had in ieder geval het gevoel dat er misbruik van hem werd gemaakt. Hij had het gevoel dat Laban niet meer zo vriendelijk was als voorheen (v.2). Hij had zich voor de volle honderd procent ingezet en had alles gegeven. Hij had zo hard gewerkt als hij kon (v.6).

Jakobs arbeidsvoorwaarden waren strikt en sober. Zijn schoonvader was een hardvochtig werkgever. Hij had Jakob elk verlies als gevolg van ongelukken of diefstal door derden laten vergoeden (v.39). Zijn werkomstandigheden waren spartaans (v.40).

Bovendien voelde hij zich bedrogen. In plaats van zijn salaris te verhogen lijkt het alsof Laban zijn loon tien keer heeft verlaagd (v.7). Rachel en Lea voelden zich ook tekortgedaan. Ze waren verkocht aan Jakob en hadden machteloos moeten toezien hoe hun vader hun man zijn succes misgunde (vv.14-16).

Het is heel begrijpelijk dat ze allemaal wrok koesterden tegen Laban. Maar hun reactie was niet erg elegant. Ze gingen er allemaal vandoor toen Laban aan het werk was. Ze gaven hem niet de kans om afscheid te nemen van zijn kinderen en kleinkinderen (vv.26,28). Bovendien besteelt Rachel haar vader om de een of andere onbegrijpelijke reden, zonder dit tegen haar man te zeggen.

Ondanks dit alles zegent God Jakob: ‘maar God heeft hem [Laban] niet toegelaten mij kwaad te doen.‘ (v.7). Hij wordt welvarender dan Laban. Het was God Zelf die Jakob opdroeg om terug te gaan naar Izak en die hem beloofde bij hem te blijven (v.3). Hoewel Jakob het goede deed, deed hij het niet op de goede manier. Toch deed God een goed woordje voor hem en sprak tot Laban in een droom (v.24). Als God dat niet had gedaan, was Jakob met lege handen weggestuurd (v.42).

Uiteindelijk komen ze tot een bevredigende schikking. In het midden van dit gedeelte zien we een vooruitwijzing naar wat komen gaat. Zowel Jakob als Laban doet een beroep op God om gerechtigheid (v.53). Dan wordt er geofferd (v.54).

Terwijl ze God vragen om gerechtigheid en dit offer brengen, worden we nogmaals herinnerd aan het kruis, waar Gods gerechtigheid en barmhartigheid samenkomen.