Zeven kenmerken van goede leiders

1 juli - dag 182

In een online enquête stond een lijst met alle kenmerken die mensen graag zien bij 'perfecte' dominees:

Ze preken precies twaalf minuten.
Ze zijn 28 jaar oud, maar hebben 30 jaar ervaring.
Ze werken elke dag van 8 uur 's ochtends tot 12 uur 's nachts, maar zorgen ook voor hun gezin.
Ze veroordelen zonde, maar strijken niemand tegen de haren in.
Ze dragen mooie kleren, kopen goede boeken, rijden in een mooie auto, geven gul aan de armen en nemen genoegen met een laag salaris.
Ze bellen elke dag 15 gezinnen in hun wijk, gaan op huisbezoek bij mensen die aan huis zijn gebonden of in het ziekenhuis liggen, vertellen de hele dag over het evangelie aan mensen die niet naar de kerk gaan en zijn altijd beschikbaar als je hen nodig hebt.
En bovendien zien ze er goed uit!

We weten natuurlijk allemaal dat de 'perfecte' dominee niet bestaat. Aangezien ik nogal bang was voor de hoge verwachtingen die mensen hebben van hun dominee, voelde ik op 1 juli 2004 een zekere spanning en was ik een beetje beduusd van de verantwoordelijkheid, toen ze me vroegen om voorganger te worden van Holy Trinity Brompton in Londen. Die dag schreef ik het volgende gebed in de kantlijn van mijn Bible in One Year: dat ik mijn gemeente zou mogen leiden, zoals David, als een herder met een oprecht hart en zeer bekwame hand (Psalm 78:72). Dat bid ik vandaag nog steeds.

In het gedeelte van gisteren lazen we dat Paulus tegen de oudsten zei: 'Zorg voor uzelf en voor de hele kudde waarover de heilige Geest u als herder heeft aangesteld; u bent de opzieners van Gods gemeente, die hij heeft verworven door het bloed van zijn eigen Zoon' (Handelingen 20:28, NBV). Paus Franciscus zei tegen de geestelijk leiders van de kerk dat ze 'herders moesten zijn met de geur van schapen om zich heen'.

Het is de taak van een opziener om Gods kudde te hoeden en hierbij het voorbeeld te volgen van Jezus die gezegd heeft: 'Ik ben de goede Herder' (Johannes 10:11a). In de gedeelten voor vandaag zien we zeven kenmerken van goede herders, die gevonden worden in alle grote christelijke leiders.

Oprechtheid en deskundigheid

Er zijn maar weinig echt goede leiders. Als we kijken naar de wereld van vandaag, hebben maar weinig landen goede leiders.

De psalmdichter duikt in de Hebreeuwse geschiedenis en ook daar waren goede leiders dun gezaaid. Het is een opeenvolging van opstanden tegen God, van ontrouw en afgoderij (v.57, HB).

God was op zoek naar een man naar zijn hart. God leidde zijn volk als een herder: 'Hij liet Zijn volk als schapen wegtrekken en leidde hen als een kudde door de woestijn.

Ja, Hij leidde hen veilig, zodat zij niet angstig waren' (vv.52-53a).

Uiteindelijk vond Hij David, een zeldzaam voorbeeld in het Oude Testament van een goede (maar niet perfecte) leider: 'Hij verkoos Zijn dienaar David (…) om te weiden Jakob, Zijn volk, en Israël, Zijn eigendom. Hij heeft hen geweid met een oprecht hart en hen geleid met zeer bekwame hand' (vv.70-72).

David wist wat het was om herder te zijn. God 'haalde hem bij de schaapskooien vandaan. Van achter de zogende schapen deed Hij hem komen' (vv.70b-71a). Hij gebruikte deze vaardigheden van een herder ook in figuurlijke zin om het volk van God te leiden en te weiden:

1. Een oprecht hart
Oprechtheid is het tegenovergestelde van schijnheiligheid. Een ander woord voor oprechtheid is 'integriteit', wat is afgeleid van het Latijnse woord 'integer' dat 'heel' betekent. Het betekent dat je een onverdeeld leven hebt dat wordt gekenmerkt door eerlijkheid en consequentheid. Het betekent dat je je houdt aan de waarden en normen die je zegt aan te hangen.

Voor de pastorale zorg voor het volk van God is een oprecht hart nodig. Dit is de allerbelangrijkste eigenschap van een goede leider. De mensen zeiden tegen Jezus: 'Meester, we weten dat u oprecht bent' (Marcus 12:14a, NBV). Veel leiders hebben nagedacht over het belang van oprechtheid voor hun functie:

Voormalig president Eisenhower van de Verenigde Staten en opperbevelhebber van de geallieerde strijdkrachten in West-Europa tijdens de Tweede Wereldoorlog heeft gezegd: “De allerbelangrijkste eigenschap van een goede leider is ongetwijfeld integriteit. Zonder integriteit kan je niet slagen, wat je ook probeert te doen, of je nou op een voetbalveld of op het slagveld staat of achter een bureau werkt.”

2. Bekwame handen
David was een geoefend en bekwaam herder. Hij had geleerd om zijn kudde te beschermen met zijn slinger. Ook het volk Israël leidde hij met grote vaardigheid. Sommige leiderschapsvaardigheden moet je leren.

We leren deze vaardigheden door naar goede voorbeelden te kijken, door te luisteren naar de wijze woorden van anderen, door vragen te stellen aan mensen die we bewonderen, door samen met collega's te leren, en vooral in de praktijk.

Liefde, dienstbaarheid en fijngevoeligheid

Ik geniet er altijd van als de leiders, vanuit meer dan 100 landen in de wereld waar Alpha wordt gegeven, bij elkaar komen tijdens de Alpha Global Week om samen te leren, te dienen en elkaar te bemoedigen. Als alle leiders vertellen ‘tot in bijzonderheden wat God door [hun] bediening (…) gedaan heeft’ (21:19), moet ik altijd aan dit gedeelte denken.

Hier lezen we hoe ‘Paulus uitgebreid verslag [deed] over wat God door hem onder de andere volken had gedaan. De mensen luisterden aandachtig en prezen en eerden God. Zij hadden ook een verhaal te vertellen: 'U ziet, broeder, dat hier vele duizenden Joden in Jezus zijn gaan geloven' (v.20, HB).

Gisteren lazen we dat Paulus tegen de oudsten zei dat ze opzieners waren van Gods gemeente en hun vroeg om te zorgen voor de hele kudde (20:28). Vandaag zien we voorbeelden hiervan in de praktijk:

3. Liefde
Liefde en leiderschap gaan hand in hand. Als je van mensen houdt, blijf je dicht bij hen in de buurt, zodat de geur van de schapen om je heen hangt, zoals paus Franciscus het uitdrukt. Paulus was een voorbeeld van een goede herder. Overal waar hij kwam, ging hij naar de discipelen toe (21:4,7). Hij bad met hen (v.5). Hij hield zo veel van hen dat hij grote moeite had om zich van hen los te maken als hij weer verder moest (v.1).

Uit liefde voor hen waarschuwde Paulus hen voor wrede wolven (20:29). Maar Paulus toont zijn liefde ook in zijn bemoediging en de versterking van hun geloof. Hij 'verhaalde (...) tot in bijzonderheden wat God door zijn bediening onder de heidenen gedaan had' (21:19).

4. Dienstbaarheid
De profeet Agabus waarschuwde Paulus voor wat hem in Jeruzalem te wachten stond. Zijn vrienden smeekten Paulus om niet naar Jeruzalem te gaan, maar Paulus zei: 'Wat doet u nu dat u huilt en mijn hart week maakt? Want ik ben bereid, niet alleen gebonden te worden, maar ook te sterven in Jeruzalem voor de Naam van de Heere Jezus' (v.13).

Jezus is het rolmodel voor dienend leiderschap (zie bijvoorbeeld Markus 10:45). Paulus was bereid het voorbeeld te volgen van Jezus, de goede herder die zijn leven geeft voor de schapen (Johannes 10:11). Oswald Sanders, een schrijver van boeken over het leven als een christen, heeft geschreven: 'Goed leiderschap is geen kwestie van mensen ten dienste van jezelf stellen, maar jezelf belangeloos ten dienste van de mensen stellen.'

5. Fijngevoeligheid
We kijken vaak naar Paulus' geestdrift en stoutmoedige aanpak, maar hij liet ook fijngevoeligheid zien ten opzichte van de heersende cultuur in Jeruzalem. Hij reinigde zichzelf en zijn metgezellen volgens de geldende wetten, zodat niets Gods werk in de weg zou staan (Handelingen 21:24-26).

Mededogen en gebed

In dit gedeelte zien we waarom het beeld van de herder zo vaak voorkomt in de Bijbel. Schapen waren een prominent onderdeel van de cultuur. 'Mesa nu, de koning van Moab, was een veehouder, en bracht aan de koning van Israël als schatting honderdduizend lammeren en honderdduizend rammen, met de wol' (3:4).

De gebeurtenissen waarover we lezen vonden plaats in de negende eeuw voor Christus. Joram regeerde van 852 tot 841 v. Chr. Naast de vele oorlogen had hij duidelijk ook binnenlandse problemen en was er veel onrecht in Israël. De manier waarop de weduwe en haar zoons zouden worden meegenomen als slaaf is hier een voorbeeld van (4:1).

Elisa treedt op als redder in de nood. Zoals het een goede herder betaamt, houdt hij van het volk en zorgt hij voor de mensen. Hij vraagt: 'Wat kan ik voor u doen?' (v.2). Hij redt deze weduwe van de verschrikking van grote schulden en de dreigende slavernij.

6. Medelijden

Elisa, de 'man Gods' (v.9), heeft ook mededogen met de Sunemese vrouw die geen kinderen kon krijgen. Zij had gehoord dat God luistert naar gastvrije mensen. Hij spreekt het woord van de Heer tegen haar en zij wordt zwanger (vv.15-17).

7. Gebed
Als haar zoon sterft, bidt hij tot de Heer (v.33). Hij geeft de jongen een soort bovennatuurlijke mond-op-mondbeademing waarna hij weer tot leven komt en zeven keer niest (vv.34-35).