Het leven van een leider

18 oktober - dag 291

Goed leiderschap is van levensbelang, altijd, overal en op elk gebied. Maar wat is goed leiderschap?

'Leiderschap is een krachtige combinatie van strategie en karakter. Als een van deze beide moet ontbreken, laat het dan strategie zijn.' Dit zijn woorden van generaal Norman Schwarzkopf, opperbevelhebber van de coalitietroepen in de Golfoorlog van 1991. Karakter is het allerbelangrijkst. Dat is het enige waar het uiteindelijk om gaat.

We maken in onze kerk onderscheid tussen mensen met een leidinggevende positie en mensen die 'op weg naar binnen zijn'. Iedereen wordt met open armen ontvangen, ongeacht zijn of haar levensstijl. We hebben een hele grote voordeur. Iedereen is welkom. De kerk is geen museum waar perfecte mensen tentoon worden gesteld. Het is een hospitaal in de oorspronkelijke zin van het woord: een plaats van gastvrijheid en herstel. Het is een plaats waar mensen die gekwetst, gewond en gebroken zijn genezing vinden. Het is een gemeenschap van zondaars.

Het is echter niet zo dat mensen met een levensstijl die indruist tegen het Nieuwe Testament een leidinggevende positie krijgen. Leiderschap is niet alleen functioneel, maar brengt ook de verantwoordelijkheid met zich mee om te leven als voorbeeld voor anderen. Leiders zijn rolmodellen voor de rest van de gemeente. Uiteraard is niemand volmaakt. Je hoeft niet perfect te zijn om een voorbeeld te zijn. We proberen er alleen wel voor te zorgen dat de levensstijl en het karakter van onze leiders in overeenstemming zijn met het Nieuwe Testament.

Aanbiddingsleiders

"De echte test vandaag de dag is niet het schrijven of uitbrengen van nieuwe en prachtige aanbiddingsmuziek. De echte test is de godvruchtigheid en het karakter van de mensen die de muziek brengen", aldus John Wimber, een Amerikaanse predikant en schrijver van christelijke boeken.

De psalmdichter was een aanbiddingsleider die een hechte relatie had met de Heer: 'Ik heb beloofd om te doen wat u vraagt. Heer, u bent alles wat ik heb' (v.57, BGT).

Een aanbiddingsleider die de Heer met heel zijn hart heeft gezocht (v. 58a), is in een positie om leiding te geven aan de gemeente bij de lofprijzing van God. De psalmdichter houdt zich nauwgezet aan Gods voorschriften: 'Ik heb mijn wegen overdacht, en mijn voeten gekeerd naar Uw getuigenissen' (v.59).

Vergeet Gods wet nooit, ook niet als het heel erg moeilijk is: 'Al zetten rondom mij zondaars hun strikken, uw wet vergeet ik niet' (v.61, NBV).

Soms krijg je midden in de nacht inspiratie: 'Midden in de nacht sta ik op om over u te zingen. Want uw wetten zijn rechtvaardig en goed' (v.62, BGT). Het is onmisbaar dat je deel uitmaakt van een gemeenschap die God lofprijst: 'Ik weet mij verbonden met iedereen die U eert, met iedereen die onderhoudt wat U bepaalt' (v.63, WV).

Dit is een aanbiddingsleider die zich ten diepste bewust is van Gods liefde: 'Heer, overal op aarde is te zien hoe groot uw liefde is' (v.64a, BGT). Gods liefde voor jou moet de basis zijn van je lofprijzing.

Kerkleiders

Op een bepaalde manier is elke christen een leider. Als leiderschap gaat over invloed, oefenen we allemaal invloed uit: op school, op ons werk, thuis en in de samenleving. Maar dit gedeelte gaat specifiek over leiderschap in de kerk.

De kerk moet een thuis zijn. Het is 'het huis van God' (v.15). Een gemeente leiden is net als leiding geven aan een groot gezin. Paulus vraagt zich af hoe iemand een gemeente kan leiden als hij geen leiding kan geven aan zijn eigen huisgezin (v.5).

Goede leiders moeten leiding kunnen geven aan hun eigen huis (vv.4,12). (Hetzelfde Griekse woord wordt gebruikt voor Gods huisgezin, de gemeente). Een goede leider moet zijn eigen gezin kunnen leiden en voeden met wijsheid, liefde en trouw.

Het is opmerkelijk dat bijna alle eigenschappen die nodig zijn om een opziener te zijn, overeenkomen met de eigenschappen die worden aangeprezen als het gaat over godvruchtigheid voor alle christenen. De Schotse dominee Robbert Murray McCheyne zei ooit: "Mijn volk heeft het meeste behoefte aan mijn eigen persoonlijke heiligheid."

De lijst met benodigde eigenschappen is aanzienlijk (v.2). Leiders moeten 'onberispelijk' zijn. Ze moeten zo leven dat niemand een aanleiding kan vinden om hen van kwaad te beschuldigen.

Als ze getrouwd zijn, moeten ze trouw zijn aan hun echtgenoot. Betrouwbaarheid, trouw en loyaliteit zijn heel belangrijk voor leiderschap en dat begint met de huwelijkse trouw.

Ze moeten 'bezonnen' zijn (v.2). Dat je christen bent, betekent niet dat je je gezond verstand niet gebruikt. Integendeel. Voor veel alledaagse beslissingen hebben we godvruchtige, door de Geest geïnspireerde leiders nodig die bidden om wijsheid en hun gezonde verstand gebruiken.

Het woord 'opziener' wordt ook wel vertaald als 'voorganger'. Het is niet verkeerd om voorganger te willen zijn: 'Het is goed als een man graag leider van de kerk wil worden. Want het is belangrijk werk' (v.1, BGT).

Ik vind het interessant dat een van de verschillen tussen een voorganger en een diaken is dat de voorganger 'geen pas bekeerde' is (v.6). Dat geldt niet voor diakenen. Soms maken mensen er bezwaar tegen dat mensen die kortgeleden tot geloof zijn gekomen een leidinggevende rol krijgen, bijvoorbeeld als leider van kleine groepen tijdens Alpha. Ik antwoord dan altijd dat we hun niet vragen om voorganger te zijn, maar dat ze alleen gastheer of -vrouw zijn voor een kleine Alpha-groep.

De reden die Paulus aandraagt waarom een opziener geen recente bekeerling mag zijn, is dat hij of zij 'wel eens verwaand zou kunnen worden en onder hetzelfde oordeel valt als de duivel' (v.6b, HB). De duivel kwam ten val door hoogmoed. Alle christelijke leiders lopen het risico van geestelijke hoogmoed.

De toets voor diakenen lijkt sterk op die van de opzieners. Een diaken betekent letterlijk 'een dienaar'. Oorspronkelijke waren dit mensen die werden uitgekozen om te bedienen aan tafel (Handelingen 6:1-7). Jezus was het rolmodel voor dienend leiderschap (Marcus 10:35-45). Albert Einstein heeft ooit gezegd: "Alleen een leven in dienst van anderen is het leven waard." Als je je te goed voelt om te dienen, ben je ongeschikt voor leiderschap.

Deze dienende leiders (en hun echtgenoten) moeten mensen zijn met een aantoonbaar sterk karakter. Daarom moeten beide partners worden betrokken in een goed selectieproces voor gehuwde kerkleiders. Diakenen moeten eerbaar zijn, niet met twee monden spreken, niet verzot zijn op veel wijn, niet uit zijn op oneerlijke winst, vol van geloof, betrouwbaar, en trouw in het huwelijk' (1 Timotheüs 3:8-12).

Boven alles moeten leiders een vroom karakter hebben. Sterker nog, de enige eigenschap in de lijst die niet direct gekoppeld is aan karakter is 'bekwaam om te onderwijzen' (v.2). Kerkleiders moeten christenen met een goed karakter zijn die ook goed kunnen onderwijzen.

Mark Twain zei het al: "Het goede doen is mooi; het goede onderwijzen is nog veel mooier en ook veel eenvoudiger." Het is de taak van elke christelijke leider om onze eigen levensstijl en ons karakter op één lijn te brengen met wat we onderwijzen. Dat is een uitdaging voor ons allemaal en het is een levenslang proces van steeds meer op Jezus gaan lijken, ons rolmodel voor 'godsvrucht' (v.16).

Voordat iemand een belangrijke leidinggevende positie krijgt (voorganger of diaken), moet hij of zij natuurlijk 'eerst op zijn geschiktheid worden getoetst' (v.10, NBV). Een geloof dat niet op de proef is gesteld, is niet betrouwbaar. We worden getoetst door middel van moeilijkheden, teleurstellingen en barre tijden. Hopelijk zorgen deze beproevingen ervoor dat we rijper worden, dat ons karakter wordt gevormd en dat we klaar gemaakt worden voor het leiderschap.

Profetische leiders

Trouw aan God en een goed karakter zijn geen garantie voor voorspoed en een leven zonder pijn en moeite. In Jeremia's geval was dat bepaald niet zo.

Jeremia was een profeet wiens leven en karakter een goed voorbeeld voor ons zijn. Hij bleef trouw aan God. Hij bleef Gods woord horen en doorgeven, ondanks dat hij veel moest lijden voor alle moeite die hij deed.

Steeds weer werd hij bedreigd, geslagen, opgesloten, in een ondergrondse kerker gegooid en ook nog in een modderige put ten prooi aan de hongerdood. Toch bleef hij luisteren naar Gods boodschap en bleef hij deze moedig verkondigen.

Over het algemeen reageerden de mensen niet. De mensen begrepen hem totaal niet (38:4). Hij werd veroordeeld omdat hij het moreel zou ondermijnen en de mensen die hij probeerde te redden juist kwaad zou doen. Je moet niet verbaasd zijn als jij ook zo behandeld wordt.

Nadat hij uit de put was gered, werd Jeremia voor de vierde keer bij koning Zedekia gebracht. Zedekia waaide met alle winden mee. Hij hield zich niet aan de wet uit lafheid (v.19). Hij was bang voor het volk, net als Pontius Pilatus die Jezus veroordeelde.

God had vier keer tegen Zedekia gesproken en geprobeerd hem te redden van de gevolgen van zijn daden. Telkens had hij geweigerd te gehoorzamen. In hoofdstuk 39 zien we de gevolgen. Eindelijk krijgt Jeremia gelijk en wordt zijn naam gezuiverd (40:1-6).