Uitdagende tegenstrijdigheden

Reageren of niet reageren?

De woorden 'dwaas' en 'dwaasheid' komen respectievelijk 54 en 20 keer voor in het boek Spreuken. De dwaas wordt tegenover de wijze gezet die wordt geprezen door de schrijver van Spreuken.

Hij zegt:

'Antwoord een dwaas niet naar zijn dwaasheid, anders zou ook u aan hem gelijk worden' (v.4).
'Antwoord een dwaas naar zijn dwaasheid, anders zou hij in zijn eigen ogen wijs zijn' (v.5).

Dit is toch echt een schijnbare tegenstrijdigheid. Als deze twee verzen in verschillende gedeelten van de Bijbel zouden staan, zouden ze worden bejubeld als een overduidelijke tegenstrijdigheid. Maar juist omdat ze direct op elkaar volgen wijst dit erop dat de schrijver ze niet als tegenstrijdig beschouwde.

Kritiek kan uitermate nuttig zijn en we kunnen er veel van leren. Maar soms komt de kritiek voort uit onwetendheid (van 'dwazen'). Hoe reageren we hierop? Er is een spanningsveld: aan de ene kant willen we niet reageren, omdat we ons dan op een bepaalde manier verlagen tot het niveau van de criticaster (de dwaas, v.4).

Aan de andere kant willen we wel reageren, omdat de criticaster het gevoel kan hebben dat hij gelijk heeft en dus ‘in eigen ogen wijs’ is (v.5).

Misschien gebruikt de schrijver van Prediker het dilemma wel om op een humoristische manier te zeggen dat je het met dwazen nooit goed doet, of je nu spreekt of zwijgt.

Het is heel verleidelijk om te denken dat alleen anderen dwaas zijn. Als we dit denken, dan zijn we ‘wijs in eigen ogen’: 'Hebt u iemand gezien die wijs is in zijn eigen ogen? Voor een dwaas is er meer hoop dan voor hem' (v.12). Het venijn zit in de staart. Nadat we hebben kunnen glimlachen om de domheid van de dwaas, wrijft de schrijver van Spreuken ons onder de neus dat als we denken dat we wijs zijn, we nog slechter af zijn dan een dwaas!

Saai of aantrekkelijk?

Als we het christendom geloofwaardig en aantrekkelijk willen maken voor de rest van de wereld, moeten wij als christenen laten zien hoe aantrekkelijk en betrouwbaar ons leven is.

Paulus schrijft aan Titus dat we in alles moeten laten zien dat wij betrouwbaar zijn, zodat veel mensen in onze Redder en God willen geloven (v.10, HB). De aanwijzingen die hij geeft om vrouwen te leren dat zij 'rustig en eerbiedig (…) verstandig en zuiver' moeten zijn, (v.4, HB) zijn bedoeld om ervoor te zorgen dat 'het Woord van God niet gelasterd wordt' (v.5).

Dat geldt ook voor de instructies die hij Titus geeft voor de verkondiging van het geloof, 'zodat (...) [ze] niets kwaads over ons kunnen zeggen' (v.8, NBV).

Als we deze instructies lezen staan deze lijnrecht tegenover wat in onze cultuur als aantrekkelijk wordt beschouwd. Paulus heeft het over 'gezonde leer' (v.1), 'beheerst' (v.2), 'bezonnen' (v.2), 'gezond in het geloof' (v.2), 'ingetogen' (v.3, NBV), niet verslaafd zijn aan veel wijn (v.3), 'kuis' (v.5), gezag erkennen (v.5, NBV), matigheid (v.6, HB), 'serieus' (v.7, HB), 'verstandig' (vv.6,8, HB), goddeloze en wereldse begeerten afwijzen (v.12, NBV) en bezonnen, rechtvaardig en godvruchtig leven (v.12).

Dit klinkt bijzonder onaantrekkelijk in onze moderne oren. En toch... Als we iemand daadwerkelijk zo zien leven - bijvoorbeeld Moeder Teresa of paus Franciscus, om er maar twee te noemen- is dat heel aantrekkelijk. Onze cultuur heeft een afkeer van heiligheid, maar als mensen een heilig leven zien, fascineert dat hun. Echte 'heiligheid' is ieder mens iets positiefs meegeven.

Simone Weil zei hierover: 'Denkbeeldig kwaad is romantisch en afwisselend; echt kwaad is donker, monotoon, onvruchtbaar en saai. Denkbeeldig goed is saai; echt goed is altijd nieuw, wonderbaarlijk en bedwelmend.'

Een 'heilig leven' (v.3, BGT) heeft iets moois. Dat geldt ook voor verstand en goed gedrag, voor volmaakt geloof, liefde en geduld (v.2, BGT); voor mensen die verstandig leven en trouw zijn (v.5, BGT); voor 'nee (...) zeggen tegen een leven zonder God en tegen onze slechte verlangens' (v.12, BGT).

Jezus is gestorven voor jou en mij 'om ons van alle zonde vrij te kopen, ons te reinigen en ons tot zijn volk te maken, dat vol ijver is om het goede te doen' (v.14, NBV).

Geloof en twijfel?

Kunnen twijfel, vragen en angsten samengaan met geloof? Heb je problemen met je relaties, in je huwelijk (of mis je een partner), met je gezin, je werk, je gezondheid, je geldzaken of een combinatie hiervan? Twijfel je hierdoor of God wel bestaat? Moet je dan maar niet meer geloven?

Veel mensen denken dat geloof betekent dat je geen vragen hebt. Ze denken dat geloof en twijfel elkaar uitsluiten. Maar geloof en twijfel zijn twee kanten van dezelfde medaille. Niemand twijfelt eraan dat twee plus twee vier is. Maar daar komt geen geloof bij kijken. Aan de andere kant kun je er wel aan twijfelen of iemand van je houdt. Op God vertrouwen lijkt op van iemand houden. Daaraan kun je twijfelen. Geloof zou geen geloof zijn zonder twijfel.

Zo is het ook niet verkeerd om te twijfelen aan God in de context van het geloof. Het boek Habakuk begint met een man die gelooft, maar toch vraagtekens zet. Het eindigt met een geloofsovertuiging die in het Oude Testament zijn weerga niet kent.

Habakuk keek naar de wereld en was ontsteld en bang. Hij zag 'geweld' (1:2), 'onrecht' (v.3a), 'verwoesting' (v.3c), 'onenigheid' en 'ruzie' (v.3d). Hij dacht dat de Heer er helemaal niets aan deed (vv.2-4). Hij zag leed en ellende en vroeg: 'HEERE, hoelang...? Waarom...? (vv.2-3).

Hij legde het probleem voor aan God en stelde Hem ronduit zijn vragen. God antwoordde dat Hij iets geweldigs zou doen, maar niet wat Habakuk verwachtte (v.5). Hij laat de Chaldeeën (Babyloniërs) komen (v.6a). Israël zou door hen gevangengenomen worden en worden weggevoerd in ballingschap.

Habakuk was verbijsterd. God had de touwtjes toch in handen (v.12)? Hoe kan een heilige God de wrede en woeste Babyloniërs gebruiken om een vroom volk te straffen? 'U gebruikt de Babyloniërs om ons te straffen. Die macht hebt u hun gegeven. Heer, u kunt geen kwaad verdragen, u vindt het verschrikkelijk om onrecht te zien. Waarom doet u dan niets tegen het geweld? Waarom laat u de Babyloniërs hun gang gaan? Waarom zwijgt u als zij eerlijke mensen doden?' (vv.12c-13, BGT). Habakuk lijkt niet direct antwoord te krijgen. Toch legde hij zijn verwijten, klachten en problemen voor aan God en liet ze bij Hem terwijl hij wachtte (2:1).

God gaf hem eerst de opdracht om het visioen op te schrijven (v.2). Als je het gevoel hebt dat God tegen je praat en je een visioen geeft, is het goed om het op te schrijven zodat je het later nog eens kunt nalezen en onthouden. Ten tweede zei God tegen hem dat hij mogelijk op het antwoord zou moeten wachten: '... wacht maar, het komt zeker, het zal niet uitblijven' (v.3b, NBV).

God wil graag dat je je twijfels, problemen en vragen bij Hem brengt. Je krijgt misschien niet direct antwoord op al je vragen. Terwijl je wacht op de antwoorden vraagt God je om op Hem te vertrouwen, ook al begrijp je niet precies wat Hij doet.

Geloof betekent dat je vertrouwt op wat God zegt ondanks de moeilijkheden waar je mee te maken hebt: '... de rechtvaardige zal door zijn geloof leven' (v.4). Habakuk voorzag dat het oordeel over de goddeloze Babyloniërs zou komen. Hij voorzag ook dat er een dag zou komen dat de wettelozen zouden worden vernietigd en 'de aarde (…) vol [zal] worden met de kennis van de heerlijkheid van de HEERE, zoals het water de bodem van de zee bedekt' (v.14). Hij voorzag de uiteindelijke overwinning van het goede op het kwade.

Tot die tijd was hij vastbesloten om dicht bij God te blijven, wat er ook gebeurde.

Doe hetzelfde als Habakuk: Wijd jezelf aan lofzangen, niet aan klaagzangen. Neem het besluit om te wachten en geduld te hebben. Neem je voor om te jubelen voor God, ongeacht de omstandigheden. Zet je in voor het geloof, ook al is er geen opbrengst (3:17-19).

Het gaat God niet zozeer om de oogst maar om je hart. Als je niets anders kunt bedenken, kun je altijd nog blij zijn met je relatie met de Heer. Habakuk zegt: '... toch zal ik juichen voor de HEER, jubelen voor de God die mij redt' (v.18, NBV). God gaf hem vaste grond onder de voeten en maakte hem lichtvoetig: 'De HEERE Heere is mijn kracht, Hij maakt mijn voeten als die van de hinden, en Hij doet mij treden op mijn hoogten' (v.19).

Joyce Meyer schrijft: 'We moeten onze moeilijkheden toestaan om ons te helpen 'hindenvoeten' te krijgen. Met hindenvoeten lopen we door onze moeilijkheden, pijn en verantwoordelijkheden of wat ons ook maar tegenhoudt heen, en komen we verder.'

Pippa's bijdrage

Habakuk 3:17-18 (NBV)

'Al zal de vijgenboom niet bloeien, al zal de wijnstok niets voortbrengen, al zal de oogst van de olijfboom tegenvallen, al zal er geen koren op de akkers staan, al zal er geen schaap meer in de kooien zijn en geen rund meer binnen de omheining – toch zal ik juichen voor de HEER, jubelen voor de God die mij redt.'

Misschien heb je het gevoel dat je leven net zo somber is als dit beeld dat de schrijver Habakuk schetst, maar hij zegt: 'toch zal ik juichen voor de HEER, jubelen voor de God die mij redt.'

Hij maakt een keuze en richt zijn ogen niet op zijn omstandigheden, maar op God die hem kan redden.