Het boek Spreuken geeft een opmerkelijk uitgebalanceerd inzicht in rijkdom en armoede. Beide zijn niet volkomen slecht of volkomen goed. Ze worden beschouwd als onderdeel van het leven en je wordt aangemoedigd om verstandig om te gaan met wat je hebt.

'Je huis en rijkdommen erf je van je voorouders, maar een vrouw met inzicht krijg je van de HEER' (v.14). Er is niets mis met huizen of rijkdom, maar er zijn belangrijker zaken in het leven. De juiste partner vinden is veel belangrijker dan het hebben van een dikke portemonnee.

Als je de neiging hebt om te hard te werken om zoveel mogelijk geld te verdienen of om hogerop te komen, is het belangrijk om je steeds bewust te blijven van Gods heerschappij: 'Een mens maakt allerlei plannen, wat wordt uitgevoerd, is het plan van de HEER' (v.21). Als je rust neemt op zondag en tijdens feestdagen en vakanties, laat je zien dat je vertrouwt op Gods heerschappij.

Rijkdom is niet het belangrijkste in het leven en armoede niet het slechtste wat je kan overkomen: 'Een mens heeft het verlangen goed te doen, je kunt beter arm dan onbetrouwbaar zijn' (v.22). We hebben meer behoefte aan vriendelijkheid en liefde dan aan rijkdom. Een betrouwbaar karakter is veel belangrijker dan geld.

Maar in dit gedeelte wordt armoede ook niet opgehemeld als deugd. Soms is armoede je eigen schuld: 'Als je lui bent, verslaap je je tijd, als je laks bent, zul je honger lijden' (v.15).

Het maakt niet uit wat de oorzaak is van iemands armoede; wees goed voor de armen: 'Wie barmhartig is voor een arme leent aan de HEER, die zal hem zijn weldaad vergoeden' (v.17).

Dit is een heel bijzondere en geweldige belofte. God staat bij niemand in het krijt. Telkens als je iets goeds doet voor een arme, leen je aan de Heer en hij zal je met rente terugbetalen. Vaak zien we geweldige zegeningen in het leven van mensen die omzien naar de armen, de daklozen en de gevangenen.

In de wereld om hen heen waren de mensen rijk, gerespecteerd en sterk, maar in de gemeente van Korinte was het een puinhoop. Paulus wijst erop dat ze arrogant, hoogmoedig en jaloers waren. Ze deden niets aan seksuele bandeloosheid en sleepten elkaar voor de rechter.

Paulus begint deze zaken aan de kaak te stellen. Hij ziet bij hen de arrogantie van de welgestelden. Ze zijn trots op hun materiële welvaart. Paulus legt kort en bondig uit waarom niemand reden heeft om hoogmoedig te zijn: 'Bezit u ook maar iets dat u niet geschonken is? Alles is u geschonken, dus waarom schept u dan op alsof u het zelf verworven hebt?' (v.7).

Ze zijn zo rijk als koningen: 'Maar natuurlijk – u bent al helemaal verzadigd, u bent al rijk, u bent al koningen geworden zonder ons' (v.8a). Paulus bedient zich hier van sarcasme. Ze zijn helemaal geen koningen: 'Was u maar koningen geworden, dan zouden wij het ook zijn' (v.8b).

Hij zet hun materiële welvaart tegenover zijn eigen armoede en die van de andere apostelen. 'Wij zijn zwak, maar u bent sterk; u staat hoog in aanzien, maar wij worden veracht. Tot op dit moment lijden wij honger en dorst; wij hebben nauwelijks kleding en worden mishandeld. Wij hebben nergens een thuis en doen zwaar werk met onze handen' (vv.10b-12a, HB).

Paulus was een van de invloedrijkste christenen ooit. Zijn dienst aan de wereld was misschien wel een van de 'succesvolste' aller tijden. Maar hij werd er niet materieel rijk van. Integendeel. Hij was materieel arm. Hij had niet genoeg te eten. Hij had geen mooie kleren. Hij had geen dak boven zijn hoofd.

Zijn armoede was niet het resultaat van zijn luiheid: 'wij zwoegen voor ons eigen brood' (v.12a). Net als veel armen vandaag de dag werd hij mishandeld. Hij betaalde niet met gelijke munt terug: 'Worden we bespot, dan zegenen we; worden we vervolgd, dan verdragen we het; worden we beledigd, dan antwoorden we vriendelijk. Tot op dit ogenblik zijn wij het uitschot van de wereld, het uitvaagsel van de mensheid' (vv.12b-13).

Paulus schrijft met veel liefde; niet om ze te beschamen, maar om ze te waarschuwen. Hij ziet hen als zijn eigen kinderen (vv.14-15): 'Door Christus Jezus ben ik uw vader geworden'. 'Want al zijn er duizenden die u in Christus verder opvoeden, u hebt niet veel vaders. Ik ben uw geestelijke vader' (v.15 HB).

Het hart van Paulus was als dat van een goede vader. Het hart van een vader is zachtaardig, vriendelijk, onderwijzend, volhardend en laat mensen nooit vallen. Dit is de juiste houding voor een zielzorger. Geen enkele menselijke ouder is volmaakt. Maar je bent geliefd en wordt gekoesterd door onze volmaakte hemelse vader. Je kunt ernaar streven om zelf een ouder te zijn voor anderen naar dit hemelse voorbeeld.

Toen Paulus de woorden van 1 Korintiërs 4:8 schreef ('u bent al rijk, u bent al koningen geworden') had hij misschien koningen als koning David in gedachten.

David was rijk. Hij had 'schatkamers' (1 Kronieken 26:22), hij had 'koninklijke magazijnen' (27:25), hij had 'wijngaarden' en wijnkelders (v.27), 'olijfgaarden', 'vijgenbomen' en 'opslagplaatsen voor olie' (v.28), 'rundvee' (v.29), 'kamelen' en 'ezelinnen' (v.30b), 'geiten en schapen en 'bezittingen' (v.31).

Financiële middelen zijn niet 'ongeestelijk'. Zo vindt de eredienst voor God meestal plaats in gebouwen. En gebouwen kosten geld. Het beheer van de financiën is een belangrijk taak binnen de kerk. De Levieten werden 'belast met het toezicht op de schatkamers van de tempel van God' (26:20,22). Sebuel was 'opperschatbewaarder' (v.24).

Materiële welvaart werd in het Oude Testament vaak beschouwd als teken van Gods zegen. Ook nu nog is het zo dat toewijding, betrouwbaarheid, oprechtheid en eerlijkheid eigenschappen zijn die we vaak zien bij geslaagde mensen die het materieel goed hebben. Toch is dit niet het hele plaatje, zoals we vandaag hebben gelezen in het Nieuwe Testament.

Ik heb in de loop van de tijd een aantal heel rijke christenen ontmoet. Sommige van hen zijn heel vroom en gelovig. Hun rijkdom is niet noodzakelijkerwijs een teken van Gods zegen, maar dat betekent niet het ze slecht is. Het gaat erom hoe je over je geld denkt en wat je ermee doet.