Met geld omgaan

26 december - dag 360

Na de dure decembermaand is de portemonnee bij veel mensen leeg. Dit probleem doet zich niet alleen voor na de kerstdagen. De meeste mensen moeten zich elke dag op de een of andere manier bezighouden met geldzaken. In de kerk hebben we het daar liever niet over. Maar Jezus had het vaak over geld. In de Bijbel lezen we ook veel over dit onderwerp. Geld is belangrijk. Het is belangrijk voor ons en het is belangrijk voor God. Hoe moet je met geld omgaan?

Spreuken 31:10-20

1. Stel relaties boven geld

Relaties zijn veel belangrijker dan geld. Al het geld van de wereld kan een ongelukkig huwelijk niet goedmaken. Daar staat tegenover dat het iedereen met een gelukkig huwelijk aan niets zal ontbreken (v.11, HB). 'Een goede vrouw, wie zal haar vinden? Zij is meer waard dan edelstenen. Haar man kan zich op haar verlaten, hij zal er wel bij varen' (vv.10-11, GNB).

De schrijver van Spreuken hemelt de deugden van 'een sterke vrouw' op en begint met een aantal aspecten van haar leven die direct of indirect met geldzaken te maken hebben. Ze is een goed voorbeeld van iemand met de juiste houding ten opzichte van geld. John Wesley heeft gezegd: 'Verdien zoveel je kunt. Spaar zoveel je kunt. Geef zoveel je kunt.'

'Verdien zoveel je kunt'

Ze werkt hard en ijverig om haar geld te verdienen: 'In de vroege morgen, wanneer het nog donker is, staat zij op en zorgt dat haar gezin en het personeel kunnen eten' (vv.12-15a, HB). Ze is een goede rentmeester. Ze investeert haar geld verstandig. Ze maakt winst met handeldrijven (vv.16-18a).

'Spaar zoveel je kunt'

Ze geniet van haar werk en de goede dingen van het leven (v.13). Een deel van wat ze verdient, spaart ze. Ze zet geld opzij en heeft 'eigen geld' (v.16, BGT).

'Geef zoveel je kunt'

Ze geeft gul. 'Haar handen strekt zij uit naar de behoeftigen, ze geeft de armen hulp' (v.20). Gul geven is de gepaste reactie op Gods goedheid en op de nood van andere mensen. Het is de manier om materialisme buiten de deur te houden.

Heer, help me om een goede rentmeester te zijn over alles wat U mij toevertrouwt. Geef dat ik altijd gul geef, vooral aan de armen en mensen die het nodig hebben.

Openbaring 18:1-17a

2. Stel je vertrouwen niet op geld

Er rust in de Bijbel geen verbod op geld verdienen en ook niet op geld sparen of op genieten van het goede van het leven. We worden wel gewaarschuwd dat we geen geld voor onszelf moeten oppotten, dat we niet geobsedeerd moeten raken door geld en dat we ons vertrouwen niet op rijkdom moeten stellen. Als we dat doen, voelen we ons voortdurend onzeker en komt ons geld tussen God en ons in te staan.

Geld is geen neutraal, onpersoonlijk ruilmiddel. Jezus heeft gezegd dat je niet God en de mammon kunt dienen (Matteüs 6:24). Mammon was de god van de rijkdom in Carthago. Geld heeft alle kenmerken van een god. Het lijkt zekerheid, vrijheid, macht, invloed, status en aanzien te geven. In potentie is het iets wat mensen inspireert tot aanbidding en obsessief gedrag. Maar zoals Dietrich Bonhoeffer heeft gezegd: 'In onze harten is slechts plaats voor één allesomvattende affectie, en we kunnen slechts aan één Heer zijn toegewijd.'

In dit gedeelte heeft Johannes een visioen van een gebeurtenis die onvoorstelbaar moet zijn geweest voor zijn lezers: de val van 'Babylon, die grote stad' (Openbaring 18:2). In de directe context is dit een profetie van een gebeurtenis die pas 320 jaar later zal plaatsvinden: de omverwerping van het Romeinse rijk in het jaar 410 n. Chr., als de stad Rome wordt verwoest.

Op het moment dat Johannes zijn visioen opschreef, leek het Romeinse rijk onaantastbaar. Het was op het hoogtepunt van zijn macht. Er heerste vrede en veiligheid. En toch ziet Johannes dat de kenmerken van de stad tot haar ondergang zullen leiden.
Babylon staat hier niet alleen voor Rome, maar ook voor elke macht die niets met God te maken wil hebben. Johannes noemt een aantal fatale zwakheden die ten grondslag liggen aan de ondergang van elke beschaving:

Het kwaad viert hoogtij

'Ze is een woonplaats voor demonen geworden, ze biedt onderdak aan elke onreine geest' (v.2b).

Ontucht is wijdverbreid

'Alle volken hebben door haar ontucht de wijn van haar wellust gedronken, de koningen op aarde hebben ontucht met haar gepleegd' (v.3a).

Overdadige weelde

'... de handelaars op aarde zijn van haar overvloedige weelde rijk geworden' (v.3b, zie ook v.7,9). Waarschijnlijk is ze hoogmoedig en overmoedig geworden omdat ze zo rijk was (v.7b).

Mensenhandel

'... handelswaar (...) [in de vorm van] slaven, levende mensen' (vv.11-13, HB). Johannes lijkt erop te wijzen dat slaven niet slechts karkassen zijn die als eigendom kunnen worden gekocht en verkocht, maar dat slaven 'mensen met lichaam en ziel' zijn (v.13, WV). In deze nadrukkelijke positie aan het eind van de lijst (vv.11-13) is dit meer dan een zijdelingse opmerking over slavenhandel. Het is kritiek op de hele lijst met handelswaar. Het zinspeelt op de onmenselijke wreedheid, de minachting van het leven van mensen waarop de welvaart en weelde van het hele rijk is gebaseerd. De heropleving van de slavernij (naar schatting zijn er vandaag de dag ongeveer 30 miljoen slaven in de wereld) en mensenhandel wijst erop dat er iets grondig mis is in onze maatschappij.

Rijkdom, pracht en praal en welvaart zijn vergankelijk. Ze komen en gaan. Johannes waarschuwt het volk van God zich niet in te laten met de zonden van Babylon: 'Ga weg uit die stad, mijn volk, zodat je geen deel hebt aan haar zonden' (v.4). De gloriedagen van het oude Rome zijn weliswaar al lang verleden tijd, maar deze opdracht en boodschap zijn voor ons nog even relevant als toen.

Heer, bewaar mijn hart voor arrogantie en alle andere kwaad waarmee relatieve rijkdom zo vaak gepaard gaat. Help ons als kerk om alles te doen wat we kunnen om mensenhandel en moderne slavernij te bestrijden. Dank U dat wereldrijken weliswaar komen en gaan, maar dat het woord van de Heer eeuwig duurt.

Nehemia 5:1-7:3

3. Geef het goede voorbeeld met je manier van met geld omgaan

Nehemia was een leider die een uitstekend voorbeeld gaf van de manier waarop je met geld moet omgaan. Vroeg of laat krijgt ieder van ons te maken met financiële problemen of geldgebrek, hetzij in ons persoonlijke leven hetzij in onze kerk. Hoe ga je hiermee om?

Nehemia bevond zich in zulke omstandigheden. Een deel van het volk had niet genoeg te eten om in leven te blijven (5:2). Anderen moesten hun akkers, wijngaarden en huizen in onderpand geven (v.3). Nog weer anderen moesten geld lenen om hun belasting te kunnen betalen (v.4). Wat kunnen we leren van Nehemia's voorbeeld?

Ten eerste: hij dacht heel goed na: 'Ik ging bij mezelf te rade' (v.7a). Als je te maken krijgt met een financiële crisis, is het niet verstandig om je toevlucht te nemen tot de eerste de beste oplossing die zich voordoet. Je moet eerst goed nadenken.

Ten tweede: hij belegde een vergadering (v.7b). Sommige vergaderingen zijn zonde van de tijd of zelfs contraproductief. Maar er zijn ook vergaderingen die belangrijk en noodzakelijk zijn. Nehemia was zo wijs dat hij het verschil kende tussen deze twee soorten vergadering. Hij weigerde te overleggen met zijn tegenstanders die weinig goeds met hem voor hadden (6:2b), hoewel het hem vijf keer werd gevraagd.

Maar in dit geval belegt Nehemia een vergadering. Hij zegt tegen het volk dat ze verkeerd bezig zijn. Ze moeten geen rente rekenen. 'Laten we toch deze rente achterwege laten' (5:10b, HSV). Hij draagt hun op: 'Geef hun daarom vandaag nog hun akkers terug, hun wijngaarden, olijfbomen en huizen, en scheld de rente kwijt' (v.11).

De vergadering was een succes. Ze zeiden: 'We zullen alles teruggeven en niets vorderen. We zullen doen wat u zegt' (v.12a). De mensen deden wat ze hadden beloofd (v.13d).

Ten derde: het belangrijkste was dat hij zelf het goede voorbeeld gaf:

Persoonlijke integriteit

Uit ontzag voor God deed Nehemia niet zoals de voorgaande gouverneurs, die het volk zware lasten hadden opgelegd en die hun manschappen het volk lieten terroriseren.

Bescheiden levensstijl

'Overigens heb ik (...) nooit een vergoeding verlangd voor de kosten die een gouverneur voor zijn onderhoud moet maken, en mijn broers evenmin' (v.14).

Geen persoonlijk gewin

'... grond hebben wij ons niet toegeëigend (...) Toch heb ik nooit een vergoeding geëist voor de kosten die een gouverneur voor zijn onderhoud moet maken, want het volk was al zwaar genoeg belast' (vv.16b,18).

Ruimhartig voor anderen

'En wat de Joden betreft, thuis had ik steeds honderdvijftig bestuurders aan tafel, plus degenen die uit de omringende volken naar ons toe kwamen' (v.17).

Doelgericht hard werken

'Ik heb er alles aan gedaan om de muur van Jeruzalem te herstellen' (v.16a, BGT). Hij weigerde zich iets aan te trekken van de dreigementen van zijn tegenstanders die hem probeerden bang te maken. In plaats daarvan bad hij: 'O God, geef mij kracht!' (6:9b, HB).

Nehemia werkte door tot het klaar was (v.15). Veel mensen weten wel hoe ze aan iets moeten beginnen. Maar vaak ontbreekt het hun aan doorzettingsvermogen, aan 'ausdauer'. Nehemia had de vastberadenheid om af te maken waarmee hij was begonnen.

Het welslagen van het project was het volmaakte op alle kritiek: 'Na tweeënvijftig dagen was de muur voltooid, op 25 elul. Toen de volken rondom ons, onze vijanden, dat hoorden, werden ze bang en voelden ze zich klein, omdat ze beseften dat dit werk door onze God tot stand was gebracht' (vv.15-16).

Heer, geef me de wijsheid om goed met geld om te gaan. Help me om het goede voorbeeld te geven; om eerlijk te zijn, niet belust op eigen gewin en om bescheiden te leven, hard te werken en ruimhartig te zijn voor anderen.