Zeven manieren om te groeien in wijsheid

10 april - dag 100

Lawrence of Arabia is een van de succesvolste films ooit. Een groot deel van de film is gebaseerd op het verslag van zijn jaren in Arabië dat T.E. Lawrence zelf heeft geschreven. Hij was een Brits archeoloog, militair strateeg (hij werd kolonel op zijn 30ste), vooral bekend vanwege zijn activiteiten in het Midden-Oosten tijdens de Eerste Wereldoorlog. In zijn memoires verkent Lawrence het thema wijsheid. Hij schreef dit boek in 1926 en gaf het de titel Zeven uilen van wijsheid.

Waarschijnlijk had Lawrence het gedeelte voor vandaag in zijn achterhoofd: 'Wijsheid heeft haar huis gebouwd, zeven zuilen heeft ze uitgekapt' (Spreuken 9:1, NBV). In de Schriften staat het cijfer zeven vaak voor volmaaktheid of perfectie. In het boek Spreuken, in de leer van Jezus en in de Bijbel in het algemeen zien we veel manieren om te groeien in wijsheid. Zeven hiervan komen aan bod in de gedeelten voor vandaag.

1. Omgaan met feedback

Als we kritiek krijgen, heeft het geen zin om te reageren als de criticus ons alleen maar belachelijk maakt (v.7). Als we dat wel doen, zullen ze alleen maar een grotere hekel aan ons krijgen. Maar het is wel nuttig om te reageren op de 'wijze'.

We moeten nooit op kritiek reageren met terechtwijzing, verwijten of door de criticus de les te lezen (vv.7-8). We moeten ervan leren, zodat we 'wijzer' worden en ‘inzicht vermeerderen’ (v.9). Sterker nog, onze reactie op verwijten moet waardering zijn (v.8b).

Dit is bepaald niet eenvoudig – mijn natuurlijke reactie op kritiek is vaak om van me af te bijten of om te proberen mezelf te rechtvaardigen. Toch is het wijs om te proberen te leren van het verwijt, de feedback of de les, hoe moeilijk dat ook is.

Zo heb ik in de loop van de jaren gemerkt dat sprekers die het niet fijn vinden om kritiek te krijgen, zelden beter worden. Sprekers die opbouwende feedback verwelkomen en zich hierdoor niet bedreigd voelen, worden vaak snel beter en hebben veel meer invloed. Een goede band met God geeft je wijsheid (v.10) waardoor je kunt openstaan voor opbouwende kritiek en er je voordeel mee kunt doen.

2. Reageren op lijden

In dit gedeelte zien we Jezus op twee verschillende manieren reageren op lijden. Jezus' reactie op mensen die lijden was altijd medelijden, zoals ook in het verhaal van de genezing van de kreupele vrouw (vv.10-16). Maar hier zien we ook zijn reactie op de vragen die opkomen bij het zien van 'lijden'.

'Er waren juist op dat tijdstip enigen bij Hem, die Hem berichtten over de Galileeërs van wie Pilatus het bloed met hun offers vermengd had.' (v.1). Sommige mensen gingen naar Jezus toe en vroegen Hem eigenlijk: “Waarom laat God mensen lijden?” “Was hun lijden het gevolg van hun zonde?”

Jezus reageert, uiteraard, met grote wijsheid. Zoveel leed in de wereld is het gevolg van menselijke zonde, en we zijn hier allemaal schuldig aan. Toch laat Jezus er geen twijfel over bestaan dat er geen direct verband is tussen zonde en lijden. Zij leden niet omdat ze meer gezondigd hadden dan alle andere Galileeërs (vv.1-2). Jezus wijst er ook op dat natuurrampen niet noodzakelijkerwijs een straf van God zijn (vv.1-5).

Het kan best goed voor ons zijn om in ons eigen hart te kijken als we lijden, maar we moeten heel voorzichtig zijn om te oordelen over waarom anderen lijden. Jezus was niet erg geïnteresseerd in filosofische verklaringen voor lijden. Hij was meer geïnteresseerd in onze reactie. Hij waarschuwt voor het gevaar: 'maar als u zich niet bekeert...' (v.3).

3. Snoeien en zaaien

De gelijkenissen van de vijgenboom (vv.6-9), het mosterdzaadje en de gist (vv.18-20) leren ons hoe dingen groeien in het koninkrijk van God. We zien wanneer dingen verzorging nodig hebben, wanneer we moeten stoppen met activiteiten en wanneer we aan projecten moeten beginnen.

God is geduldig en geeft mensen zoveel mogelijk tijd om te veranderen. Hoewel hij de neiging heeft om de vijgenboom om te hakken, geeft de man de boom nog één kans: 'Wellicht dat hij dan vrucht draagt. Maar zo niet, dan moet u hem alsnog omhakken.' (v.9).

Het gaat erom ‘vrucht te zoeken’ (v.6). Als we kijken naar de vele vormen van dienstbaarheid in de kerk, zien we dat sommige heel veel vrucht dragen en andere minder. Het is heel verleidelijk om de minder vruchtbare initiatieven direct terug te snoeien. Maar Jezus moedigt ons aan om geduld te hebben: 'Misschien zal hij dan het komende jaar vrucht dragen' (v.9a, NBV). Maar dit geduld is niet oneindig; er komt soms een moment waarop een vruchteloos initiatief moet worden gestopt (v.9b).

De gelijkenissen van het mosterdzaad (vv.18-19) en de gist (v.20) laten ons zien dat het koninkrijk van God klein begint, maar wel een enorme groeicapaciteit heeft. Het mosterdzaad werd gezaaid 'en het groeide op en werd tot een grote boom en de vogels in de lucht maakten een nest in zijn takken.' (v.19). Hier zien we hoe waardevol het is om het zaad van het koninkrijk te zaaien, bijvoorbeeld door kerken te planten. We zien ook dat we geduld moeten hebben voordat we resultaat zien.

4. Weten wanneer je de confrontatie moet aangaan

Ik vind het persoonlijk heel moeilijk om de confrontatie aan te gaan. Jezus wist precies wanneer Hij de confrontatie moest aangaan. Hij legde de hypocrisie en dubbele maatstaven van zijn critici genadeloos bloot toen ze Hem kwalijk namen dat Hij een vrouw, die al achttien jaar lang kreupel was, genas op de sabbat. Hij herinnert hen eraan dat medelijden belangrijker is dan het volgen van de regels. Als ze dit principe volgen in de zorg voor dieren, dan zouden ze dat zeker moeten volgen in de zorg voor mensen (vv.15-16).

Het antwoord van Jezus geeft blijk van zijn briljante wijsheid. En ‘de hele menigte was blij’ (v.17).

5. Naar Jezus gaan

Als iemand Jezus vraagt: 'Zijn er maar weinigen die worden gered?' (v.23, NBV), geeft Hij een uiterst praktisch antwoord. Hij zegt: 'Doe alle moeite om door de smalle deur naar binnen te gaan' (v.24a, NBV). Hij zegt met andere woorden dat je niet eerst moet zorgen voor anderen, maar dat je ervoor moet zorgen dat je zelf het koninkrijk van God binnengaat. Je kunt niet alles over iedereen weten, maar wel over jezelf.

In deze gelijkenis blijkt dat velen het huis, dat staat voor het koninkrijk van God, niet binnen kunnen gaan. Dit komt doordat ze geen persoonlijke band met Jezus hebben. Tot twee keer toe zegt de heer des huizes, die staat voor Jezus, tegen degenen die zijn buitengesloten: 'Ik ken jullie niet, waar komen jullie vandaan?' (vv.25,27, NBV). Als je deel wilt uitmaken van het koninkrijk van God, moet je naar Jezus toegaan en Hem leren kennen.

Het blijkt dat mensen die hadden gedacht naar binnen te kunnen, buitengesloten worden, maar we zien ook dat er meer mensen worden binnengelaten dan gedacht. 'En daar zullen er komen van oost en west, van noord en zuid, en zij zullen aan tafel gaan in het Koninkrijk van God.' (v.29). Het is wijs om naar Jezus te gaan en Hem te volgen, ook als het lijkt alsof we in de minderheid zijn.

6. Profetieën beoordelen

We hebben wijsheid nodig om echte en valse profeten te herkennen. Hedendaagse 'profeten' zijn niet alleen mensen met de 'gave van profetie', maar ook iedereen die spreekt 'in de naam van de Heer', zoals dominees, pastoors, leraren en evangelisten. In al deze gevallen moeten we de ware profeten onderscheiden van de valse.

In dit gedeelte lezen we over een van de oudtestamentische testen van de ware profeet. Ook al doet een profeet tekenen en wonderen, op het moment dat hij oproept ‘Laten we achter andere goden aan gaan’, wordt het volk gewaarschuwd: 'Luister dan niet naar de woorden van die profeet of naar hem die die dromen heeft!' (13:2-3a). Met andere woorden, de mensen moesten de profeet beoordelen op zijn onderwijs, of hij het volk naar God toe leidde of bij Hem vandaan. Jezus zegt: 'Aan hun vruchten zult u hen herkennen' (Mattheüs 7:15-23).

7. God vereren

Je bent een kind 'van de HEERE, uw God' (Deuteronomium 14:1) en Gods mensen worden opgeroepen om een heilig volk voor de HEERE te zijn (v.2a). Het volk is 'uitgekozen (...) om zijn kostbaar bezit te zijn' (v.2b, NBV). Onder het oude verbond betekende dit dat er strenge regels golden voor wat er wel en niet gegeten mocht worden. Onder het nieuwe verbond heeft Jezus alle voedsel rein verklaard (Markus 7:19).

Onder zowel het oude als het nieuwe verbond is geven een van de manieren waarop je God kunt vereren (Deuteronomium 14:22-23). Het is een zegen om te geven. God zegent jou terwijl jij anderen zegent, en zodat jij andere mensen kunt zegenen (v.29c). God belooft ons hier in het bijzonder om ons te zegenen in ons werk (v.29). Gods visie voor zijn volk is dat het een gemeenschap vormt waarin over en weer wordt gegeven. In het gedeelte van Spreuken voor vandaag lazen we dat eerbied voor de Heer ‘het beginsel van wijsheid’ is (Spreuken 9:10). En 'als je wijs bent, heb je er zelf voordeel van' (v.12, NBV).